Τα Κάλαντα

Πρόκειται για έναν από τους πιο ξακουστούς πίνακες στην ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής. "Τα Κάλαντα" του Νικηφόρου Λύτρα. Ένα έργο που μας έρχεται από το 1872, σχεδόν 150 χρόνια πριν.

Από τις περιπτώσεις εκείνες που μια εικόνα μιλάει όσο χίλιες λέξεις - τα "Κάλαντα" συνιστούν παράθυρο σε μια άλλη εποχή και έχουν συζητηθεί όσο λίγοι πίνακες ζωγραφικής στη χώρα μας. Το έργο ξεχωρίζει όχι μόνο για το φανερό του μέρος και την απεικόνιση του μιας παλιάς αυλής και των 5 παιδιών (διαφορετικής εθνικότητας και καταγωγής) που λένε τα κάλαντα... Μα και για τους συμβολισμούς που εμπεριέχει.

Καταρχάς τα παιδιά είναι διαφορετικής καταγωγής μεταξύ τους. Σε καιρούς όπως ο σημερινός, που αναβιώνουν αντιλήψεις φανατισμού και ρατσισμού, εθνικισμού και μισαλλοδοξίας, ο ζωγράφος μας υπενθυμίζει το γνήσιο πνεύμα των εορτών - το πνεύμα που ενστερνίζονται τα παιδιά του πίνακα. Ο σκοπός και το τραγούδι όλων είναι κοινός. Δεν γνωρίζει χρώμα ή διακρίσεις.

Οι συμβολισμοί του έργου έχουν γίνει αντικείμενο άφθονων συζητήσεων. Πλάι δεξιά βλέπουμε ένα άγαλμα που παραπέμπει στη Νίκη της Σαμοθράκης. Απέναντι του, και σχεδόν στο ίδιο ύψος, στέκεται μια κοινή σκούπα - ή ό, τι απέμεινε από αυτήν. Το ξεραμένο δέντρο στο βάθος, δεμένο σ' έναν πάσσαλο προκειμένου να μη πέσει, και το παιδί που κρύβεται και παρατηρεί πίσω από τον τοίχο, όλα φαίνεται να εξυπηρετούν έναν σκοπό... Το ίδιο όμως και η μητέρα με το μωρό, που παρατηρεί τα παιδιά με χαρά στο πρόσωπο της, καθώς και το λαμπρό χαμόγελο του κεντρικού παιδιού, ενός μελαψού μικρού τυμπανιστή...

Πάντα αγαπούσα το έθιμο με τα κάλαντα. Θυμάμαι με πόση χαρά εξορμούσα ο ίδιος, στα παιδικά μου χρόνια, με το τριγωνάκι στο χέρι, γυρνούσα εδώ κι εκεί στις γειτονιές και παρέδιδα ερμηνείες που θα ζήλευε και ένας... Παβαρότι!

Περισσότερο και από το υλικό κομμάτι της ανταμοιβής, απολάμβανα το στοιχείο της εξερεύνησης, της περιπλάνησης - για μία και μοναδική φορά μου δινόταν η ευκαιρία να μπω σε σπίτια, να δω ανθρώπους που δεν ξέρω, να ρουφήξω με το βλέμμα μου το εσωτερικό διαμερισμάτων, στολισμένα με το δέντρο τους, φορώντας τα γιορτινά τους ρούχα. Ήταν τόσο όμορφη η αίσθηση: οι πόρτες ανοιχτές, τα πρόσωπα να σου χαμογελάνε. Και εσύ να γυρνάς ζωηρά σαν καλικατζαράκι, χαρούμενος, περιμένοντας να μαζέψεις αρκετά χρήματα για να αγοράσεις ένα απλό δώρο στον εαυτό σου.

Εύχομαι σε όλους μας Καλές Γιορτές ένα πραγματικά όμορφο, δημιουργικό και πολύχρωμο, σαν πίνακας ζωγραφικής, καινούργιο έτος!